1. (a) Kaynak A'ya göre, Osmanlı ekonomik yapısının, yarı-sömürgeleşmiş biçimde kapitalist dünyaya entegre olması hangi kanıtlara dayandırılmıştır? [3]

​

  • 19. yüzyıl boyunca imzalanan serbest ticaret sözleşmeleri

  • Dış ticaret hacminin genişlemesi

  • İşlenmemiş tarımsal ürün ve hammadde karşılığında, sanayi ürünleri ithal etmesi 

  • Yabancı ürünlerin Osmanlı ülkesini işgal etmesi. 

 

Yukarıdaki maddeler, adayların yazabilecekleri cevaplar arasındadır. Bu maddeler ne kurallı, ne de ayrıntılı bir şekilde yazılmıştır. Aday tarafından birebir aynı şekilde yazılması gerekli değildir. Toplamda en fazla [3] olmak üzere, her bir doğru cevap için [1] puan veriniz. 

(b) Kaynak B’de anlatılmak/verilmek istenen ana fikir nedir? [2]​

​

• Kapitülasyonlar, yabancı sömürüsü Osmanlı Devleti’nin geri kalmışlığında etkili olmuştur. 

• Osmanlı’nın sanayisi teknik açıdan Batı’nın gerisindedir. Batı ile rekabetten uzaktır. 

• Ulaşım gelişmiş değildir. 

• Ülke ekonomisi limanlar aracılığı ile iç pazardan çok dış pazar ile bütünleşmiş durumdadır. 

Yukarıdaki maddeler, adayların yazabilecekleri cevaplar arasındadır. Bu maddeler ne kurallı, ne de ayrıntılı bir şekilde yazılmıştır. Aday tarafından birebir aynı şekilde yazılması gerekli değildir. Toplamda en fazla [2] olmak üzere, her bir doğru cevap için [1] puan veriniz.

​

2. Osmanlı’nın son döneminde tarımın durumu ile ilgili olarak kaynak C’de verilenleri, kaynağın amacına ve içeriğine atıfta bulunarak, istihdam ve toplumsal etkileri açılarından analiz ediniz. [4]

 

Kaynağın amacı: 

​

 • Kaynak, Osmanlı’nın Türkiye'ye bıraktığı tarımın koşullarını göstermektedir.

 • Kaynak, yeni doğmuş bir ülkenin ekonomik koşulları hakkında fikir veriyor.

 

Kaynağın içeriği:

​

 • Toplumsal yapıda, nüfusun cinsiyet durumu ve sağlık açısından sorunların varlığına işaret edilmiştir.

 • Uzun süren savaşlar sağlıklı erkek sayısını azaltmış, bu durum tarımda işgücü açığına yol açmıştır. 

 • Tarım ilkel yöntemlerle yapılmaktadır. Bu nedenle hayvan gücüne ihtiyaç duyulmaktadır ancak yük hayvanlarının büyük kısmı savaşlarda yok olmuştur.

 • Yeterli insan, hayvan ve alet olmayışı tarlaları yoksullaştırmış, tarım acınacak hale gelmiştir.

 • Ordudan terhis edilenler arasında işsizlik oranı yüksektir. 

 • İşsizlik ve yoksulluk toplumda çetecilik, eşkıyalık gibi yasa dışı faaliyetlerin artmasına yol açmıştır.

 

Aday cevabında kaynağın hem amacına hem de içeriğine yer vermelidir. [4] puan almak için, her ikisine de referans vermiş olması gereklidir. Eğer yalnızca kaynağın amacına ya da yalnızca kaynağın içeriğine yer verilmişse en fazla [2] puan veriniz.

 

3. B ve C kaynaklarının her birinin benzerliklerini ve farklılıklarını, Osmanlı ekonomisinin son dönemini nasıl ortaya koydukları bakımından karşılaştırınız. [6]

 

 Aşağıdaki maddeler, adayların yazabilecekleri cevaplar arasındadır. Bu maddeler ne kurallı, ne de ayrıntılı bir şekilde yazılmıştır. Aday tarafından birebir aynı şekilde yazılması gerekli değildir. 

 

Benzerlikler: 

​

• Her iki kaynak da Türkiye'de ekonominin her alanında geri kalmışlığa odaklanıyor. 

• Her iki kaynak da Türkiye ekonomisinin her alanında geri kalmışlığının nedenlerine odaklanıyor. 

 

Farklılıklar: 

​

• Kaynak B'de daha çok ticaret ve sanayide geri kalmışlık vurgulanmaktadır. Kaynak C'de daha çok, vurgu tarım, çiftçilik ve insanların yaşam koşulları (açlık, yoksulluk, eşkıyalık) üzerinedir. 

• B kaynağında, Baltalimanı Antlaşması olsun ya da olmasın, Osmanlı Devleti'nin sanayi devrimine ayak uyduramadığı ve bu nedenle yarı-sömürge, açık pazar olacağı vurgulanmıştır. Kaynak C'de, sürekli olarak yaşanan savaşların işgücü üzerindeki yıkıcı etkisi vurgulanmış ve buna bağlı olarak meydana gelen ekonomik ve sosyal sonuçlar özetlenmiştir.

• Kaynak B yalnızca ekonomik durumu ifade ederken, kaynak C'de ekonomiye ek olarak sosyal durumu da açıklamaktadır. 

• Kaynak B, Osmanlı ekonomisinin dış dünyadan farkını anlatırken, C kaynağı yalnızca ülkenin iç durumunu anlatmaktadır. 

 

Aday cevabında, yalnızca benzerliklere veya yalnızca farklılıklara atıfta bulunmuşsa, en fazla [3] puan veriniz. Adayın cevabında ortaya koyduğu benzerlik ve farklılıklar net ve geçerli ise 5-6 puan veriniz. Aday cevabında, geçerli bazı benzerliklere ve farklılıklara yer vermiş ancak bunlar netlikten yoksun ise 3–4 puan veriniz. Aday cevabında, geçerli benzerliklere ve farklılıklara yer vermek yerine, kaynak (lar) ın içeriğini açıklamışsa ya da kaynak (lar) hakkında genel yorumda bulunmuşsa 1–2 puan veriniz. 

 

 4. Tüm kaynakları ve kendi bilginizi kullanarak, Osmanlı Devleti'nin Türkiye Cumhuriyeti'ne bıraktığı mirası değerlendiriniz. [9]

 

 Adaylar tarafından verilen yanıtlara puanlama cetvelinde “en iyi uyan" seviye tanımını uygulayın ve mümkün olan her yerde puan verin. Aşağıdaki maddeler, adayların yazabilecekleri cevaplar arasındadır. Bu maddeler ne kurallı ne de ayrıntılı bir şekilde yazılmıştır. Aday tarafından birebir aynı şekilde yazılması gerekli değildir. Kaynaklar değerlendirmede sentezlenmiş olmalıdır. 

 

Kaynaklarda verilen bilgiler:

Kaynak A:

​

• 19. yüzyıl boyunca imzalanan serbest ticaret sözleşmeleri 

• Dış ticaret hacminin genişlemesi

• İşlenmemiş tarımsal ürün ve hammadde karşılığında, sanayi ürünleri ithal etmesi 

• Yabancı ürünlerin Osmanlı ülkesini işgal etmesi 

 

Kaynak B:

​

• Sanayinin az gelişmiş olmasında kapitülasyonlar yoluyla yabancı sermayenin bir etkisi olduğu öne sürülüyor. 

• Osmanlı’nın sanayisi teknik açıdan Batı’nın gerisindedir. Batı ile rekabetten uzaktır. 

• Ulaşım gelişmiş değildir.

• Ülke ekonomisi limanlar aracılığı ile iç pazardan çok dış pazar ile bütünleşmiş durumdadır. 

• Batı Anadolu’da artan iktisadi faaliyetlerden söz edilse de bunlar önemli boyutlarda değildir. 

 

Kaynak C: 

​

• Toplumsal yapıda, nüfusun cinsiyet durumu ve sağlık açısından sorunların varlığına işaret edilmiştir. • Uzun süren savaşlar sağlıklı erkek sayısını azaltmış, bu durum tarımda işgücü açığına yol açmıştır.

• Tarım ilkel yöntemlerle yapılmaktadır. Bu nedenle hayvan gücüne ihtiyaç duyulmaktadır ancak yük hayvanlarının büyük kısmı savaşlarda yok olmuştur. 

• Yeterli insan, hayvan ve alet olmayışı tarlaları yoksullaştırmış, tarım acınacak hale gelmiştir.

• Ordudan terhis edilenler arasında işsizlik oranı yüksektir.

• İşsizlik ve yoksulluk toplumda çetecilik, eşkıyalık gibi yasa dışı faaliyetlerin artmasına yol açmıştır. 

• Ticaret çoğunlukla Türk olmayanların elindeydi. Bunların ülkeden ayrılmaları ile bilgi, sermaye ve tecrübe kaybı yaşanmıştır.

 

Kaynak D: 

​

• Cumhuriyetin ilk yıllarında nüfus miktarı göreceli olarak azdır. 

• 1935 yılı ile kıyaslandığında, 1927 yılı nüfusu cinsiyet oranında daha büyük bir dengesizlik vardır.

• 1927 yılında kadın sayısı erkek sayısından fazladır. Kendi bilgisi:

• Dış borçlar

• Dış yatırım 

• Altyapı eksikliği

• Var olan az sayıdaki sanayi tesislerinin ülkenin Batı kesiminde yoğunlaşması. Dağılımdaki dengesizlik. 

• Nüfusun düşük olması ve cinsiyet dağılımındaki eşitsizlik nedeniyle, yeni Türk devleti nüfusu artırmak için bir politika uygulamak zorunda kalmıştır. 

 

Dördüncü Soru Puanlama Cetveli 

​

0 Puan:  Cevap, aşağıda tanımlanan standartların hiçbirine ulaşmamıştır.

1-3 Puan: Cevap, soruya odaklanmamış. Kaynaklara atıfta bulunulmuş, ancak bu atıflar, analizi desteklemekten ziyade kaynakların içeriğini tanımlar nitelikte kalmış. Kendi bilgisini kullanmamış ya da kullandığı yerde yanlış, alakasız kullanılmış. 

4-6 Puan: Cevap, soruya genellikle odaklanmış. Kaynaklara atıfta bulunulmuş ve bu atıflar analizi desteklemek için kanıt olarak kullanılmış. Kendi bilgisini kullanmış fakat, ilgisiz veya doğruluktan yoksun. Kendi bilgisini ve kaynak malzemeyi sentezleme çabası çok az veya hiç yok.

7-9 Puan: Cevap soruya odaklanmış. Kaynaklara açık referanslar yapılmış ve bu referanslar analizi desteklemek için kanıt olarak etkin bir şekilde kullanılmış. Kendi bilgilerini doğru ve yerinde kullanmış. Kendi bilgileri ve kaynakta verilenleri etkili biçimde sentezlemiş.