Kaynak A : L. Hilal Akgül, iktisatçı ve yazar,Ekonomide Kurtuluş Savaşımı isimli kitabının Osmanlı Ekonomik Mirası bölümünde 19. Yüzyıl Serbest Ticaret Sözleşmelerini anlatıyor. (2006)

​

''19. Yüzyıl serbest ticaret sözleşmeleri, Osmanlı’nın klasik yapılarını kapitalist dünyanın gereklerine uydurma yönünde atılan en önemli adımlardandır. Serbest ticaret sözleşmelerinin yaygınlaşmasıyla birlikte Osmanlı dış ticareti hızla genişler. 1840 yılını izleyen 15 yıl içinde dış alım, yaklaşık yılda %5,3’lük, dış satım da yaklaşık %6,4’lük bir büyüme temposu tutturmuştur. Söz konusu ticaretin mal gruplarına göre bileşimi de konumuz açısından önem taşır; çünkü bu bileşim, işlenmemiş tarımsal ürün ve hammadde karşılığında, sanayi ürünlerinin Osmanlı ülkesine girdiğine işaret etmekte, bir diğer deyişle Osmanlı’nın “yarı-sömürgeleşmiş” ekonomik yapısını açıklamaktadır. Bu durum 19. yüzyılın sonlarına, 20. yüzyılın başlarına gelindiğinde tüm çıplaklığıyla ortaya çıkar. 1911–1913 yılları arasında Osmanlı dış satımının bileşimi incelendiğinde, hammaddelerin toplam dışsatım kalemleri arasında yaklaşık %57’lik bir yer kapladığı saptanır. Hammaddeleri yaklaşık %34’le gıda maddeleri izlemektedir. Bu yıllarda Osmanlı dış alımının en önemli kalemi ise toplam dış alım içinde yaklaşık %37’lik bir yer kaplayan işlenmiş dokuma ürünleridir.''

​

​

Kaynak B : Oktay Yenal, iktisatçı ve yazar, Cumhuriyet’in İktisat Tarihi isimli kitabında, Osmanlı Devleti’nin son yüzyılında iktisadi geri kalmışlığını anlatıyor. (2001) 

 

Gerçi bazı araştırmalarda 20. Yüzyıl başında Batı Anadolu’da artan iktisadi faaliyetten söz edilir ise de, elde bulunan veriler bunun önemli boyutlarda olmadığını göstermektedir. Osmanlı Devleti’nin son yüzyılında iktisadi geri kalmışlığında yabancı sömürüsünün, özellikle kapitülasyonların zararlı etkilerinin büyük rol oynadığı kuşkusuz. Fakat kapitülasyonlar olmasa idi, hatta genellikle suçlanan 1838 Baltalimanı Ticaret Anlaşması imzalanmamış olsaydı bile, Osmanlı’nın el tezgâhları Batı’nın fabrika imalatı ile rekabet edemezdi. Osmanlı Devleti son yıllarına kadar ne sanayileşme yolunda adım atabilmiş, ne de ülkenin iktisadi olarak bir bütün olmasını sağlayabilmişti. Yol olmayan bir ülkenin ekonomisi, elbette ki liman şehirleri yoluyla iç pazardan çok dış pazar ile bütünleşecekti.

​

Kaynak C : Arnold J. Toynbee, tarihçi ve yazar, Türkiye Bir Devletin Yeniden Doğuşu isimli kitabında, Osmanlı’nın son döneminde tarımın ve ticaretin durumunu anlatıyor. (1926) 

 

On yıl süren savaşlar bedeni yeterliliği olan erkeklerin sayısını azaltmış, savaşlardan sağ dönenler de enerjilerini sağlıklarını yitirmişlerdi. Savaşlar tarlaları yoksullaştırmış, yük hayvanlarının -özellikle İç Anadolu’nun cins atları askeri gayeler için kullanılmış olduklarından- pek azını geride bırakmıştı. Tarım hala çok ilkel durumdaydı. Ne yeterli insan ne yeterli hayvan ne yeterli araç bulunduğundan ülke tarımı acınacak düzeye düşmüştü. Ordudan terhis edilenlerin parası, giyeceği, yiyeceği yoktu. Bir kısmı dağlarda başıboş dolaşır olmuş, bir kısmı çobanlık, bir kısmı eşkıyalık, bir kısmı da çetecilik yapmaya koyulmuştu. Türkiye’nin başka kaynakları da gelişmemişti. Ticaret Türk olmayanların elindeydi. Bunların çoğu da ülkeden çıkarılmış; Türkiye’nin kalkınması için çok ihtiyaç duyulan bilgi, sermaye ve tecrübe de bunlarla beraber gitmişti.

​​​​​​​​​​

​

Kaynak D : Tablo 1: 1927–1935 yılları Türkiye’de Cinsiyete Göre Nüfus Miktarı.

                                       

                                                             Seneler                                                                     Fark

                                                 1935                  1927                                          Miktar                     %

Erkek                                  7974226             6563879                                         1410347                    21.5

Kadın                                   8226468            7084391                                         1142077                    16.1

Yekûn                                 16200694          13648270                                        12552424                  18.7

​​

​

​​​

Sorular

​

1.   (a) Kaynak A’ya göre, Osmanlı ekonomik yapısının, yarı-sömürgeleşmiş biçimde kapitalist dünyaya entegre olması            hangi kanıtlara dayandırılmıştır? [3] 

 

     (b) Kaynak B’de anlatılmak/verilmek istenen ana fikir nedir? [2]

 

2. Osmanlı’nın son döneminde tarımın durumu ile ilgili olarak kaynak C’de verilenleri, kaynağın amacına ve içeriğine           atıfta bulunarak, istihdam ve toplumsal etkileri açılarından analiz ediniz. [4] 

 

3. B ve C kaynaklarının her birinin benzerliklerini ve farklılıklarını, Osmanlı ekonomisinin son dönemini nasıl ortaya              koydukları bakımından karşılaştırınız. [6] 

4. Tüm kaynakları ve kendi bilginizi kullanarak, Osmanlı Devleti’nin Türkiye Cumhuriyeti’ne bıraktığı mirası                               değerlendiriniz. [9]

​​​

​

Referanslar: 

​

 Kaynak A Hilal Akgül, L., 2006. Ekonomide Kurtuluş Savaşımı. İstanbul: Altın Kitaplar Yayınevi. pp.21–22. 

 

Kaynak B Yenal, O., 2001. Cumhuriyetin İktisat Tarihi. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları. p.25. 

 

Kaynak C Toynbee, A. J., 1999. Türkiye: Bir Devletin Yeniden Doğuşu. İstanbul: Yeni Gün-Cumhuriyet Yayınları. p.7. 

 

Kaynak D 1935 İlkteşrin Genel Nüfus Sayımı Türkiye Nüfusu, 1935. Ankara: Başvekâlet İstatistik Genel Müdürlüğü.Tema 1: 20. Yüzyıl doğarken Türkiye

​

​

​